Dzień powstania obowiązku podatkowego w przypadku darowizny

Niecały rok temu przekazałem synowi w ramach prezentu ślubnego kwotę 50 tys. zł - środki przelałem ze swojego rachunku na jego konto. Miesiąc temu sformalizowaliśmy darowiznę, podpisując umowę. Syn chce skorzystać ze zwolnienia podatkowego, aby nie płacić podatku od darowizny. W urzędzie skarbowym dowiedział się jednak, że nie ma takiej możliwości, gdyż minął termin na złożenie stosownego zawiadomienia. Czy w naszym przypadku istotny jest dzień wykonania przelewu, czy podpisania umowy darowizny?

Obowiązek podatkowy będzie w tym przypadku związany z dniem wykonania darowizny, a nie podpisania umowy. Z pytania wynika, że syn Czytelnika chce skorzystać z tzw. całkowitego zwolnienia podatkowego. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych m.in. przez zstępnych, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz (co do zasady) - gdy przedmiotem nabycia są środki pieniężne - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Stanowi o tym art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 2019 r. poz. 1813 ze zm.).

Istota problemu sprowadza się do określenia momentu, od którego należy liczyć początek biegu terminu do złożenia wspomnianego zawiadomienia. Z przepisu wynika, że jest nim dzień powstania obowiązku podatkowego. W przypadku darowizny wspomnianym dniem jest dzień złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Formalnie umowa darowizny - każda - powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jednocześnie przepis przewiduje, że umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (oczywiście nie dotyczy to przypadków, gdy przepis wymaga formy szczególnej dla ważności umowy, np. darowizny nieruchomości). Innymi słowy, "zwykłe" darowizny będą ważne, nawet bez zachowania formy aktu notarialnego, jeśli zostaną "wykonane", czyli jeśli darczyńca spełni świadczenie (np. przekaże pieniądze).

W omawianej sytuacji strony zawarły umowę darowizny w formie ustnej i darowizna stała się ważna, gdyż darczyńca (Czytelnik) spełnił przyrzeczone świadczenie, czyli przelał środki na konto swojego syna. Zatem w momencie przelania środków (wykonania darowizny) powstał obowiązek podatkowy. Powstanie obowiązku podatkowego ustawodawca wiąże wyłącznie z zachowaniem darczyńcy, a nie z zachowaniem obdarowanego.