Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn

Przez kilka lat opiekowałam się sąsiadką, która była samotna i chorowała. Osoba ta rok temu udzieliła mi w formie aktu notarialnego pełnomocnictwa do dokonywania niektórych czynności w jej imieniu. W akcie potwierdzono również, że faktycznie opiekuję się nią. W testamencie wspomniana osoba, która niedawno zmarła, zapisała mi kawalerkę. Czy prawdą jest, że z uwagi na opiekę, którą wykonywałam, pomimo tego, że nie jestem jej krewną, nie muszę płacić podatku od dziedziczenia?

W pewnych przypadkach podatnik może skorzystać z tzw. ulgi mieszkaniowej. Jest tak w sytuacji nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie m.in. w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza. Z pytania wynika, że Czytelniczka należy do wspomnianej grupy podatkowej, nie jest osobą z rodziny zmarłej sąsiadki. W przypadku tej ulgi nie wlicza się do podstawy opodatkowania czystej wartości nabytych powyższych praw do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. Jeśli ma miejsce nabycie części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu, ulga przysługuje odpowiednio do wielkości udziału.

Warunkiem umożliwiającym skorzystanie z ulgi jest m.in. sprawowanie opieki nad spadkodawcą na podstawie umowy zawartej w przepisanej prawem formie (umowy z podpisem notarialnie poświadczonym). Przewiduje to art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 ze zm.). Okres sprawowania opieki w tym przypadku powinien być liczony od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.

Do wymaganego prawem okresu sprawowania opieki nie można zaliczyć czasu, gdy opiekę sprawowano bezumownie lub na podstawie umowy zawartej bez wymaganej formy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 grudnia 2020 r., sygn. akt II FSK 1619/20). Z drugiej jednak strony podnosi się, że taka wykładnia sprawia, że przesłanka formalnoprawna może być ważniejsza niż ratio legis wprowadzonej ulgi. Z tej przyczyny w każdej sytuacji należy dokonać interpretacji przepisu, mając na uwadze cel, którym kierował się ustawodawca, wprowadzając tę ulgę podatkową, aby wynagrodzić trud osoby, która taką opiekę przez wiele lat sprawowała, nie będąc do tego zobowiązana.