Gazeta Podatkowa nr 90 (1235) z dnia 9.11.2015

Co zrobić z niezapłaconym PCC?

Podatek od czynności cywilnoprawnych, poza przypadkami zawierania umów u notariusza, nie jest automatycznie pobierany, a za jego uiszczenie odpowiada podatnik. Taka sytuacja powoduje, że często wskutek niewiedzy lub celowo nie jest on płacony w terminie.

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera wykaz czynności cywilnoprawnych, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. Katalog ten ma charakter enumeratywny. Oznacza to, że czynności w nim niewymienione nie podlegają opodatkowaniu. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, PCC podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, umowy dożywocia, umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, umowy depozytu nieprawidłowego oraz umowy spółki. Dokonanie którejś z powyższych czynności, jak również zmiany wymienionych umów, jeśli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania, a także orzeczenia sądów oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne jak wskazane czynności, podlegają, co do zasady, opodatkowaniu PCC.

Brak zapłaty

Osoba, na której zgodnie z art. 4 ustawy o PCC ciąży obowiązek podatkowy, powinna w ciągu 14 dni od momentu powstania obowiązku podatkowego złożyć deklarację PCC-3 i jednocześnie uiścić należny podatek. Brak zapłaty podatku może skutkować negatywnymi konsekwencjami, m.in. w postaci wszczęcia kontroli i zapłaty podatku wraz z odsetkami, a także konsekwencji wynikających z przepisów karnoskarbowych.

W przypadku niedotrzymania terminu nie ulega on wydłużeniu, podatnik może jednak złożyć zaległą deklarację PCC-3, opłacić zaległy podatek z odsetkami i skorzystać z instytucji "czynnego żalu". Takie rozwiązanie nie gwarantuje bezkarności, pozwala jednak naprawić wcześniejsze błędy i w zależności od postępowania organu, może ograniczyć skutki niedochowania terminu do zapłaty odsetek, ewentualnie grzywny na podstawie art. 56 ust. 4 Kodeksu karnego skarbowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.).

Druk PCC-3 dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Inne podatki.

Przedawnienie

Innym, choć bardziej ryzykownym rozwiązaniem w przypadku niedopełnienia obowiązku podatkowego, może być próba skorzystania z instytucji przedawnienia zobowiązania podatkowego. Ustawa o PCC nie zawiera regulacji dotyczących przedawnienia, odsyła w tym zakresie do przepisów Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.). Zgodnie z jej art. 70, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Jeżeli zatem czynność podlegająca PCC została dokonana w 2010 r., to przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje z końcem 2015 r. W przypadku chęci skorzystania z przedawnienia w zakresie PCC należy pamiętać o niekorzystnym dla podatników wyjątku, związanym z powołaniem się na czynność cywilnoprawną.

Uwaga na powołanie!

Moment powstania obowiązku podatkowego precyzuje art. 3 ustawy i poza pewnymi wyjątkami odnosi się on do momentu dokonania czynności. Z punktu widzenia podatników bardzo niekorzystny jest jednak art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy. Z jego treści wynika bowiem, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej. Dotyczy to sytuacji gdy podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania. Przepis ten ma charakter wyjątkowy i był m.in. przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego, który uznał go za zgodny z Konstytucją.

Powołanie się na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej w okolicznościach, o których mowa w przywołanym przepisie, powoduje powtórne powstanie obowiązku podatkowego nawet w sytuacji, gdy był on już przedawniony.

Kluczowa kontrola

Powołanie się na fakt zawarcia umowy, od której nie został opłacony PCC, w tym umowy pożyczki, jest najczęściej skutkiem podjęcia przez fiskusa kroków związanych z nieujawnionymi źródłami dochodów. Często podatnicy, broniąc się przed 75% sankcją podatkową, powołują się na pożyczkę i uiszczają zaległy PCC, co w zależności od okoliczności przeważnie skutkuje nałożeniem na nich PCC według sankcyjnej 20% stawki na podstawie art. 7 ust. 5 ustawy. Niestety dla podatnika, podniesienie zarzutu przedawnienia w takiej sytuacji nie będzie skuteczne, bowiem obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się na umowę w warunkach, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy.

Jak wynika z wyroku NSA z dnia 10 stycznia 2012 r., sygn. akt II FSK 1304/10, w każdym przypadku decydując się na ujawnienie dokonania czynności cywilnoprawnej w toku postępowania prowadzonego przez organ podatkowy podatnik musi liczyć się z konsekwencjami zapłaty należnego podatku. Jednak przepis ten dotyczy jedynie wymienionych w nim czynności przed organami podatkowymi, a nie przed innymi organami. Analizując jego treść i orzecznictwo należy dojść do wniosku, że nie znajdzie zastosowania np. w przypadku powołania się na pożyczkę w postępowaniu sądowym np. o podział majątku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 626)