
Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 31 (1002) z dnia 1.11.2018
Skutki niepobrania PCC przez notariusza
Jako notariusz sporządziłem akt notarialny z tytułu sprzedaży nieruchomości. Przez skomplikowane przepisy o VAT sprzedaż została błędnie opodatkowana VAT (uznano, że następuje w ramach pierwszego zasiedlenia). Nie pobrałem więc PCC od kupującego. Okazało się jednak, że sprzedaż powinna być zwolniona z VAT (i opodatkowana PCC). Czy odpowiadam za tę pomyłkę?
Notariusz nie odpowiada za niepobrany podatek, jeśli wykaże brak winy za niepobranie tego podatku. |
Kiedy sprzedaż nieruchomości podlega opodatkowaniu PCC?
Umowa sprzedaży nieruchomości - co do zasady - podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Na zasadzie wyjątku, nie podlega opodatkowaniu PCC ww. umowa, gdy sprzedaż jest opodatkowana VAT. Jeżeli natomiast sprzedaż nieruchomości jest zwolniona z VAT lub nie podlega opodatkowaniu VAT - transakcja powinna być opodatkowana PCC.
Na temat opodatkowania VAT sprzedaży nieruchomości pisaliśmy wielokrotnie na łamach naszego czasopisma - w tym artykule te kwestie pomijamy (nie jest to przedmiotem pytania). Przypominamy jedynie, że opodatkowanie VAT transakcji zależy m.in. od tego, kiedy nastąpiło tzw. pierwsze zasiedlenie (definicję takiego zasiedlenia zawiera art. 2 pkt 14 ustawy o VAT). Ustalenie tej daty nie jest proste, stąd w praktyce niejednokrotnie dochodzi do błędnego opodatkowania VAT transakcji. To natomiast ma ogromne skutki w PCC - jeżeli bowiem od danej transakcji wykazano błędnie VAT należny (transakcja powinna być zwolniona z VAT), to w konsekwencji powinna być opodatkowana PCC. Z zapłaty PCC nie zwalnia fakt, że od tej transakcji zapłacono VAT.
Notariusz jako płatnik PCC
Przy umowie sprzedaży obowiązek podatkowy w PCC ciąży na kupującym. Nie zawsze jednak obowiązki związane z zapłatą podatku kupujący wykonuje samodzielnie. W przypadku czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego (czyli m.in. transakcji kupna/sprzedaży nieruchomości), płatnikami PCC są notariusze.
Płatnicy (notariusze) obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku przez nabywcę. Ponadto, są oni obowiązani:
1) prowadzić rejestr podatku;
2) wpłacić pobrany podatek na rachunek organu podatkowego właściwego ze względu na siedzibę płatnika, w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, a także przekazać w tym terminie, w formie elektronicznej, deklarację o wysokości pobranego i wpłaconego podatku przez płatnika, w tym informację o kwocie podatku należnego poszczególnym gminom;
3) przekazywać w terminie, o którym mowa w pkt 2, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na siedzibę płatnika sporządzoną w formie papierowej albo w formie elektronicznej informację zawierającą treść aktów notarialnych lub dane z tych aktów (dotyczące czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego).
Powyższe wynika z art. 10 ust. 2-3a ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1150), dalej: ustawy o PCC.
Odpowiedzialność notariusza
Wypełniając obowiązki ustawowe związane z rolą płatnika przy umowach sprzedaży nieruchomości notariusze działają w oparciu o oświadczenia sprzedawcy. To oni (sprzedawcy) posiadają bowiem wszelką wiedzę potrzebną do ustalenia, czy transakcja powinna być opodatkowana VAT, czy zwolniona z VAT. Notariusze natomiast nie mają możliwości zbadania, czy oświadczenie sprzedawcy jest zgodne z prawdą. Za postępowanie według błędnych informacji notariusze nie powinni więc ponosić odpowiedzialności - za niepobranie podatku nie ponoszą bowiem winy. Zastosowanie powinien więc tu mieć art. 10 ust. 3c ustawy o PCC.
![]() |
Zgodnie z art. 10 ust. 3c ustawy o PCC, płatnicy (notariusze) nie odpowiadają za podatek niepobrany, jeżeli wykażą brak swojej winy w niepobraniu tego podatku. |
Przypominamy, że przywołany przepis wyłączający odpowiedzialność notariuszy za niepobrany podatek w przypadku braku winy został wprowadzony do ustawy o PCC z dniem 1 stycznia 2016 r. Jego wprowadzenie argumentowano w następujący sposób (patrz: uzasadnienie do ustawy nowelizującej z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. poz. 1045 ze zm.):
"(...) Istnieje potrzeba uregulowania odpowiedzialności notariuszy, jako płatników podatku od czynności cywilnoprawnych w sposób szczególny, aby nie ponosili odpowiedzialności za niepobrany podatek lub pobrany w wysokości niższej od należnej w tych przypadkach, gdy nie ponoszą winy za niepobranie podatku. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy notariusze, zachowując należytą staranność przy wykonywaniu obowiązków płatnika, nie są w stanie uniknąć błędów w prawidłowym poborze podatku od czynności cywilnoprawnych, np. ze względu na fakt, że oświadczenie o podleganiu danej czynności podatkowi od towarów i usług składa strona czynności cywilnoprawnej, która, będąc podatnikiem podatku VAT, nie jest podatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych. W takim przypadku nie można przypisać winy niepobrania podatku podatnikowi podatku od czynności cywilnoprawnych, jak również płatnikowi - notariuszowi. Zasadne jest więc ograniczenie odpowiedzialności notariuszy, jako płatników podatku od czynności cywilnoprawnych, czyli podmiotów, których odpowiedzialność ma charakter subsydiarny, wyłącznie do tych przypadków, w których podatek nie został pobrany z ich winy. (...)"
Zapłata zaległego PCC i korekta VAT
Jeżeli notariusz nie ponosi odpowiedzialności za niepobrany podatek, skorygowanie błędnego rozliczenia VAT (i "objęcie" transakcji PCC) powinno być dokonane poza nim. Zapłaty zaległego PCC (wraz z odsetkami) powinien więc dokonać nabywca. To jednak nie jedyne negatywne skutki podatkowe, jakie mogą u niego wystąpić. VAT od transakcji błędnie opodatkowanej nie podlega bowiem odliczeniu (por. art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT). Jeżeli zatem nabywca odliczył VAT z faktury otrzymanej od sprzedawcy, powinien skorygować to rozliczenie (wstecz - poprzez korektę deklaracji VAT za okres, w którym dokonał odliczenia VAT). Powyższe nie jest uzależnione od otrzymania faktury korygującej od sprzedawcy. Także w VAT może więc powstać zaległość podatkowa, która będzie wymagała uregulowania wraz z odsetkami.
www.PoradyPodatkowe.pl - Podatek od czynności cywilnoprawnych:
Jeśli nie znalazłeś informacji, której szukasz, wejdź do serwisu | ||
www.PodatekPCC.pl » |
Serwis Głównego Księgowego
Gazeta Podatkowa
Terminarz
GOFIN PODPOWIADA
Kompleksowe opracowania tematyczne
WSKAŹNIKI
Bieżące wskaźniki wraz z archiwum
KALKULATORY
Narzędzia księgowego i kadrowego
PRZEPISY PRAWNE
Ustawy, rozporządzenia - teksty ujednolicone
FORUM
Forum aktywnych księgowych
|