Wniesienie nieruchomości do spółki cywilnej a rozliczenie podatku od czynności cywilnoprawnych

Wspólnicy spółki cywilnej zamierzają wnieść do spółki na własność zakupione w 2012 r. działki. Są ich właścicielami po połowie. Czy jest to zmiana umowy spółki i czy musi być przeprowadzona notarialnie? Kto nalicza i odprowadza PCC: wspólnicy wnoszący działkę czy notariusz?

W przypadku kupna działek przez dwie osoby mamy do czynienia ze współwłasnością w częściach ułamkowych (art. 196 Kodeksu cywilnego). Każdemu ze współwłaścicieli przysługuje określony udział w rzeczy wspólnej i może on rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 198 K.c.). Dlatego też udział w nieruchomości może być przedmiotem aportu do spółki, w tym do spółki cywilnej. Z kolei z innym charakterem współwłasności mamy do czynienia w przypadku majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. Ich majątek objęty jest współwłasnością łączną (art. 863 K.c.).

W pytaniu określone zostało, że działki mają być wniesione do spółki cywilnej na własność. Oznacza to m.in., że zmieni się reżim prawny dotyczący nieruchomości. Współwłasność ułamkową zastąpi współwłasność łączna (tzw. bezudziałowa). Z art. 863 K.c. wynika m.in, że w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. Co więcej, wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.

Ze względu na zmianę charakteru własności wniesienie nieruchomości do majątku spółki cywilnej może nastąpić tylko w formie aktu notarialnego. Tożsamość osób, które dotąd były współwłaścicielami wnoszonej nieruchomości w częściach ułamkowych, nie tłumaczy braku potrzeby zachowania wymaganej pod rygorem nieważności formy aktu notarialnego (por. postanowienie SN z dnia 14 listopada 2012 r., sygn. akt II CSK 182/12). Niezachowanie formy aktu notarialnego nie doprowadzi zatem do przeniesienia własności nieruchomości do majątku wspólnego wspólników (art. 73 § 2 K.c.).

Zmiana umowy spółki cywilnej, której siedziba znajduje się na terytorium RP, podlega PCC, jeżeli powoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem (z zastrzeżeniem nieistotnym z punktu widzenia omawianego zagadnienia). Podstawę opodatkowania przy zmianie umowy spółki cywilnej stanowi wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej. Tak wynika z art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. b) ustawy o PCC (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.).

Stawka PCC od umowy spółki i jej zmiany wynosi 0,5%. Obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wspólnikach spółki cywilnej. Zasadą jest, że podatnicy zobowiązani są z własnej inicjatywy złożyć deklarację PCC, obliczyć i wpłacić podatek - w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego - w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę spółki. Jednakże wyjątek od tej zasady dotyczy czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego. W ich przypadku bowiem płatnikiem PCC jest notariusz. Zobowiązany jest on pobrać podatek i przekazać go fiskusowi.

Opłaty i podatki, jakie trzeba zapłacić u notariusza, gdy zmiana umowy spółki cywilnej dotycząca wniesienia wkładów dokonywana jest w formie aktu notarialnego:

taksa notarialna (tj. wynagrodzenie notariusza) obliczana jest od wartości wkładów wnoszonych do spółki i wynosi maksymalnie od 100 zł do 10.000 zł plus 23% VAT i koszty wypisów,
PCC (przekazywany jest do urzędu skarbowego),
opłata sądowa od wniosku o wpis do księgi wieczystej (przekazywana do sądu); jeżeli wniosek dotyczy wpisu udziału w prawie, pobiera się część opłaty stałej proporcjonalną do wysokości udziału, nie mniej jednak niż 100 zł.